මේ වන විට ලොකයේ විවිධ රටවලින් ඊ•ශ්‍රායල වෙත දක්වා ඇති විරෝධතාවන් හි සාරාංශයක් පහතින් දැක්වේ.
1. ඊ•ශ්‍රායලය සමඟ රාජ්ය තාන්ත්‍රික සබඳතා කපා හැර ඇති රටවල්:
බොලීවියා (Bolivia): 2023 නොවැම්බර් මාසයේදී ගා•සාවට එරෙහිව සිදුකළ ම්ලේච්ඡ ප්‍රහාර හේතුවෙන් ඊ•ශ්‍රායලය සමඟ රාජ්ය තාන්ත්‍රික සබඳතා කපා හැරීය. මෙය බොලීවියාව 2009 දී පසුව දෙවැනි වතාවට ඊ•ශ්‍රායලය සමඟ සබඳතා කැඩූ අවස්ථාවයි.
බෙලීස් (Belize): 2023 නොවැම්බර් මාසයේදී ඊ•ශ්‍රායලයේ ටෙල් අවිව් හි කොන්සල්වරයා ආපසු ගෙන්වා ගනිමින් රාජ්ය තාන්ත්‍රික සබඳතා තාවකාලිකව අත්හිටුවීය.
2. තානාපතිවරුන් හෝ රාජ්ය තාන්ත්‍රික නියෝජිතයන් ආපසු ගැනීම:
චිලි (Chile): 2023 අවසානයේ ජාත්‍යන්තර මානව හිමිකම් නීති උල්ලංඝනය කිරීමට එරෙහිව ඊ•ශ්‍රායලයේ තමන්ගේ තානාපතිවරයා ආපසු ගැනීමට තීරණය කළේය.
කොළොම්බියා (Colombia): තමන්ගේ තානාපතිවරයා ආපසු ගැනීමට තීරණය කළ අතර, ඊ•ශ්‍රායලයෙන් ආයුධ මිලදී ගැනීම නවතා දැමූ අතර හා ගල්අඟුරු අපනයනය තහනම් කළේය.
හොන්ඩුරාස් (Honduras): ගා•සාවේ ගැටුම් හේතුවෙන් තමන්ගේ තානාපතිවරයා ආපසු ගැනීමට තීරණය කළේය.
ජෝර්දානය (Jordan): තමන්ගේ තානාපතිවරයා ආපසු ගැනීමට තීරණය කළ අතර, ඊ•ශ්‍රායලයේ තානාපතිවරයා නැවත පැමිණීමට අවසර නොදීමට තීරණය කළේය.
තුර්කිය (Turkey): ඊ•ශ්‍රායලය ගිවිසුම් ඉල්ලීම් නොතකා යාම හේතුවෙන් තමන්ගේ තානාපතිවරයා ආපසු ගැනීමට තීරණය කළේය.
දකුණු අප්‍රිකාව (South Africa): 2023 දී ටෙල් අවිව් හි තම රාජ්ය තාන්ත්‍රික නියෝජිතයන් ආපසු ගැනීමට තීරණය කළ අතර, පසුව ජාත්‍යන්තර අධිකරණයේ (ICJ) ඊ•ශ්‍රායලයට එරෙහි ජන සංහාරය පිළිබඳ නඩුවක් ගොනු කළේය.
බහරේන් (Bahrain): තමන්ගේ තානාපතිවරයා ආපසු ගැනීමට තීරණය කළ අතර, ආර්ථික සබඳතා තාවකාලිකව අත්හිටුවීය (ඊ•ශ්‍රායලය මෙය නිල වශයෙන් ප්‍රතික්ෂේප කළේය).
චැඩ් (Chad): තම රාජ්ය තාන්ත්‍රික නියෝජිතයා ආපසු ගැනීමට තීරණය කළ අතර, සිවිල් වැසියන්ට එරෙහි ප්‍රහාර වලට සිය විරෝධය පළ කළේය.
3. නීතිමය හා බහුපාර්ශ්වික පියවර:
ද හේග් කණ්ඩායම (The Hague Group): ඊ•ශ්‍රායලයට එරෙහිව නීතිමය, ආර්ථික හා රාජ්ය තාන්ත්‍රික පියවර ගැනීම සඳහා 2025 දී සාදා ගත් රටවල් නවයක (බෙලීස්, බොලීවියා, චිලි, කොළොම්බියා, හොන්ඩුරාස්, නැමීබියාව, සෙනගාලය, දකුණු අප්‍රිකාව, මැලේසියාව) සන්ධානයකි. මැලේසියාව ඊ•ශ්‍රායලය හා සම්බන්ධ නැව් සඳහා තමන්ගේ මුහුදු කලාපයේ තහනමක් පනවා තිබුණි.
ජාත්‍යන්තර අධිකරණයේ (ICJ) මැදිහත්වීම්: නිකරගුවා, කොළොම්බියාව, මෙක්සිකෝව, ලිබියාව, ස්පාඤ්ඤය, බෙල්ජියම්, අයර්ලන්තය, ඊජිප්තුව ඇතුළු රටවල් 14ක් දකුණු අප්‍රිකාවේ ඊ•ශ්‍රායලයට එරෙහි ජන සංහාර නඩුවට මැදිහත් වීමට අදහස් පළ කළහ.
4. සම්බාධක හා ආර්ථික පියවර:
ස්පාඤ්ඤය (Spain): ඊ•ශ්‍රායලයට එරෙහිව ආයුධ සම්බාධක පනවන ලෙස පාර්ලිමේන්තු යෝජනාවක් සම්මත කළේය.
එක්සත් රාජධානිය (United Kingdom): නිදහස් වෙළඳ සාකච්ඡා අත්හිටුවා බටහිර ඉවුරේ ඊ•ශ්‍රායල ජනාවාසකරුවන්ට එරෙහිව සමිබාධක පනවා තිබුණි.
යුරෝපීය සංගමය (European Union): ගා•සාවට පනවා ඇති අවහිරතා හේතුවෙන් ඊ•ශ්‍රායලය සමඟ වෙළඳ සබඳතා නැවත සළකා බැලීම ඇරඹීය.
5. විවේචන හා රාජ්ය තාන්ත්‍රික විරෝධතා
කැනඩාව, ප්‍රංශය, එක්සත් රාජධානිය, මෙක්සිකෝව, වෙනත් රටවල්: 2025 මැයි මාසයේදී බටහිර ඉවුරේ රාජ්ය තාන්ත්‍රික නියෝජිතයන් අසල ඊ•ශ්‍රායලය විසින් අනතුරු ඇඟවීමේ ප්‍රහාර එල්ල කිරීමට එරෙහිව සිය විරෝධතා පළ කළේය.
සවුදි අරාබිය: කලාපීය සමුළුවලදී ඊ•ශ්‍රායලයේ ක්‍රියාවන් විවේචනය කළ නමුත් විසඳුම් පිලිබඳ සාකච්ඡා ගැන තවමත් අවිනිශ්චිතතාවයේ පවතී.
(මහේෂ් මුණසිංහගේ ෆේස්බුක් පිටුවෙනි)
